Whakatakinga o Mana Whenua

Tukua kia 30 meneti

PAPA 4

Ko Mana Whenua tēnei. Ka whakanui tēnei whakaaturanga i te tangata whenua, ngā iwi taketake o tēnei whenua. Tirohia ngā kōrero whakahirahira a te Māori me te Moriori, mā ngā taonga tuku iho, mā ngā kōrero ā-waha, me ngā mahi toi hou.

 

Manu Rere Moana

E kōrerotia nei ngā haerenga mai i Hawaiki – te kāinga tupu o ngā tūpuna – mā te terenga o Te Aurere. Ko tēnei waka hourua hou i haere ki Rarotonga me ētahi atu moutere i toroa rā e ngā tūpuna, kia mau anō ki te mātauranga o te whakatere ā-rangi me te whakaterenga tawhiti.

 

He Kaupapa Waka

Tirohia tētahi whakaaturanga o ngā kaupapa waka i whakaahuangia i te ūnga ki Pēowhairangi i te Rā o Waitangi, 2020. Ka whakanui tēnei kaupapa i te 80 tau o Ngātokimatawhaorua – arā, te waka taua hautupua i rewaina ki te rautau o te Tiriti o Waitangi i te tau 1940.  

 

Mākōtukutuku he wharemoe

Nō ngā tau 1400 a Mākōtukutuku. Kua whakahoutia tēnei wharemoe. I ngā tekau tau 90, ka hangaia te whare e Ngāti Hinewaka – nō te tonga o te Wairarapa – e ū ana ki ngā tikanga tuku iho.

 

Te Hau ki Tūranga he whare whakairo

Tirohia tēnei whare whakahirahira o te whakairo, kei te pū o Mana Whenua.

 

Te Tākinga he pātaka

Ko Te Tākinga he pātaka whakairo rangatira, i hangaia  i te takiwā o 1850. Nō Ngāti Pikiao nō te rohe o Rotorua tēnei taonga – he tohu i te whairawa me te mana.

 

Tchakat Moriori

Ko te iwi Moriori e toitū tonu nei, ahakoa ngā taumahatanga nui. Ko rātou te iwi taketake o ngā moutere o Rēkohu, e kīia ana ko Chatham Islands, ko Wharekauri hoki.

 

Pounamu he taonga

Tirohia ngā hei taringa pounamu kua whakairohia, ngā rākau whawhai me ngā taputapu nō ngā rautau ki muri.