Ka toroa tēnei whakaaturanga i te ahurea me ngā kōrero tāhuhu o ngā iwi a-Kiwa ki Aotearoa. Ki konei, ka kitea ngā whakaaturanga whānui o ngā waka tuku iho ki ngā taonga whakapaipai hou tatū atu ki te puoro hou.

Ko nga iwi a-Kiwa te mātāmua kia ū mai ki Aotearoa, kei tōna 1,000 tau i mua. I whakaterea ngā ararau o Tangaroa e ngā ariki moana mā te rūnā whetū mā te urungi waka, i haerea te tāngaroa o Tangaroa i Hawaiki rā anō. Mātakina tētahi whakaaturanga whakamāramatanga o tētahi whakaterenga nui whakahara ā ngā kaumoana o mua.

Tirohia a Tauhunu, he waka puiaki nō ngā Kūki 'Airani neke atu i te kotahi rautau te tawhito.

Toroa ngā kōrero iti nei te mōhio mō ngā iwi a-Kiwa i haere mai ki konei i ngā tau 1800, i te wā i āta maheretia e ngā kaitohutohu o Aotearoa ki te whiriwhiri kia tū ai he umanga nui mō rātou anō. Ākona mō ngā hōia a-Kiwa i kakari i mate atu mō Aotearoa i ngā pakanga e rua o te ao.

Whakataringa ki ngā kōrero me ngā wheako a ngā manuheke a-Kiwa mō te hūnukutanga mai ki Aotearoa i roto i ngā tekau tau 60  me te 70 mahi ai. Toroa tētahi mata matihiko o ngā piki me ngā heke, mai i ngā huakitanga tūkinotanga atapō o ngā iwi a-Kiwa a ngā pirihimana i ngā tau 1970 kāti, ki te kopounga o te kāpene kapa Ō-pango a-Kiwa tuatahi.

I ēnei rā, e whai wāhi ana ngā iwi a-Kiwa ki ngā tū āhuatanga katoa o te noho ki Aotearoa – i te tōrangapū, i te ture, i te toi, i te puoro hoki – e herepūtia ake nei i ēnei moutere katoa o te a-Kiwa kia piri kia tata.